بحران مالی

در بحران مالی، قیمت دارایی ها با کاهش شدید (ارزش) مواجه می شود. همچنین مشاغل و مصرف کنندگان قادر به پرداخت بدهی های خود نیستند. موسسات مالی با کمبود نقدینگی روبرو هستند. بحران مالی غالباً با ورشکستگی بانکی همراه است که طی آن سرمایه گذاران دارایی های خود را فروخته یا از حساب های پس انداز خود پول برداشت می کنند. زیرا می ترسند در صورت ماندن در یک موسسه مالی ارزش این دارایی ها کاهش یابد.

سایر شرایطی که ممکن است برچسب بحران مالی بر آن زده شود عبارتند از: ترکیدن حباب مالی سوداگرانه، سقوط بازار سهام، نقص دولت یا بحران ارزی.

بحران مالی ممکن است محدود به بانک ها باشد یا در یک اقتصاد واحد، اقتصاد یک منطقه یا اقتصادهای سراسر جهان گسترش یابد.

 

 

---

کلمات کلیدی

• نگرانی های بانکی در پیدایش چندین بحران مالی قرن های 19 ، 20 و 21 آشکار بود که بسیاری از آنها منجر به بحران یا رکود شد.
• سقوط بازار سهام، تنگناهای اعتباری، ترکیدن حباب های مالی و بحران های ارزی همه نمونه هایی از بحران های مالی هستند.
• بحران مالی ممکن است محدود به یک کشور واحد یا بخشی از خدمات مالی باشد. اما به احتمال زیاد در سطح منطقه ای یا جهانی گسترش می یابد.

---

 

چه چیزی باعث بحران مالی می شود؟

بحران مالی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. به طور کلی، اگر موسسات یا دارایی ها بیش از حد ارزش گذاری شوند، یک بحران می تواند رخ دهد. همچنین می تواند با رفتار سرمایه گذاران غیرمنطقی تشدید شود. به عنوان مثال، یک سری فروش سریع می تواند منجر به کاهش قیمت دارایی ها شود و افراد را مجبور کند که دارایی ها را کنار گذاشته یا  از پس اندازهای هنگفتی در صورت شایعه ورشکستگی بانک برای جبران استفاده کنند.

عوامل موثر در بحران مالی عبارتند از: شکست های سیستمیک، رفتارهای غیرقابل پیش بینی یا غیرقابل کنترل انسان، انگیزه برای ریسک بیش از حد، پاندمی سرایت هایی که منجر به گسترش مشکلات شبیه ویروس از یک موسسه یا کشور به کشور دیگر می شود. در صورت عدم کنترل، یک بحران می تواند باعث رکود یا رکود اقتصادی شود. حتی وقتی اقداماتی برای جلوگیری از بحران مالی انجام می شود، باز هم می تواند اتفاق بیفتد، تسریع شود یا عمیق شود.

 

نمونه های بحران مالی

بحران های مالی غیر معمول نیست. آنها تا زمانی که جهان، ارز داشته است اتفاق می افتند. برخی از بحران های مالی معروف عبارتند از:

Tulip maniaدر سال 1637

اگرچه برخی از مورخان استدلال می کنند که این بحران تأثیر چندانی بر اقتصاد هلند نداشته است. بنابراین نباید آن را یک بحران مالی تلقی کرد. اما با شیوع طاعون بوبونیک که تأثیر قابل توجهی بر کشور داشته است، همزمان شده است. با در نظر گرفتن این موضوع، نمی توان تشخیص داد که آیا بحران ناشی از همه گیری بوده باشد.

 

 

بحران اعتباری 1772

پس از یک دوره افزایش سریع اعتبار، این بحران در مارس و آوریل در لندن آغاز شد. الکساندر فوردایس، شریک یک بانک بزرگ، مبلغ زیادی از سهام شرکت شرق هند را از دست داد. برای جلوگیری از بازپرداخت هم به فرانسه گریخت. وحشت منجر به ورشکستگی بانک های انگلیسی شد که بیش از 20 خانه بانکی بزرگ را ورشکسته یا پرداخت به سپرده گذاران و طلبکاران را متوقف کرد. این بحران به سرعت به بخش اعظم اروپا سرایت کرد. مورخان خط مشی این بحران را به دلیل قوانین مالیاتی غیرمجاز در 13 مستعمره  و ناآرامی های ناشی از آن، که انقلاب آمریکا را به وجود آورد، تعیین می کنند.

 

 

سقوط سهام در سال 1929

این سقوط، که از 24 اکتبر 1929 شروع شد، باعث سقوط قیمت سهام پس از دوره ای سفته بازی و استقراض برای خرید سهام شد. این منجر به رکود بزرگ شد، که بیش از ده سال در سراسر جهان احساس شد. تأثیر اجتماعی آن بسیار بیشتر دوام آورد. یکی از عوامل محرک سقوط، مازاد عرضه شدید محصولات کالایی بود که منجر به کاهش شدید قیمت ها شد. در نتیجه سقوط، طیف وسیعی از مقررات و ابزارهای مدیریت بازار معرفی شد.

 

 

1973 بحران نفتی اوپک

اعضای اوپک در اکتبر 1973 تحریم نفتی را علیه کشورهای حامی اسرائیل در جنگ یوم کیپور آغاز کردند. در پایان تحریم، هر بشکه نفت خام 12 دلار قیمت داشت. این افزایش از سه دلار صورت گرفته بود. با توجه به اینکه اقتصادهای مدرن به نفت وابسته هستند، افزایش قیمت ها و عدم قطعیت منجر به سقوط بازار سهام در سالهای 1973-1974 شد. این زمانی بود که بازار نزولی از ژانویه 1973 تا دسامبر 1974 ادامه داشت. همچنین میانگین صنعتی داوجونز 45 درصد ارزش خود را از دست داد.

 

 

بحران آسیایی 1997-1998

این بحران در ژوئیه 1997 با فروپاشی بات (ارز محلی) تایلند آغاز شد. دولت تایلند که ارز خارجی نداشت، مجبور شد دلار آمریکا را رها کرده و بات شناور شود. نتیجه این کاهش شدید ارزش بود که به بخش اعظم شرق آسیا سرایت کرد. ژاپن را نیز درگیر کرد. همچنین نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی افزایش زیادی یافت. در پی آن، این بحران منجر به تنظیم و نظارت مالی بهتر شد.

 

 

بحران مالی جهانی 2007-2008

این بحران مالی بدترین فاجعه اقتصادی از زمان سقوط بازار سهام در سال 1929 بود. این بحران با بحران وام مسکن در سال 2007 آغاز شد. در ادامه با شکست بانک سرمایه گذاری Lehman Brothers در سپتامبر 2008 به یک بحران بانکی جهانی گسترش یافت. به منظور محدود کردن گسترش خسارت شکست خورد و اقتصاد جهانی به رکود سقوط کرد.

 

 

پاندمی کووید 19 در سال 2020

سقوط بازار سهام جهانی در فوریه 2020 آغاز شد. از 20 فوریه تا 23 مارس 2020، S&P 500 بیش از 30 درصد از ارزش خود را از دست داد. این نتیجه همه گیری COVID-19 بود که باعث وحشت و عدم اطمینان گسترده در مورد آینده اقتصاد جهانی شد. بازارها و اقتصادهای ملی علیرغم شدید بودن و دسترسی جهانی، به سرعت بهبود یافتند و در اوایل آوریل 2020، شاخص S&P 500 صعودی قاطع را آغاز کرد و از اوج خود در اوت 2020 پیش از همه گیری فراتر رفت.

 

 

بحران مالی جهانی

بحران مالی جهانی، به عنوان جدیدترین و مخرب ترین رویداد بحران مالی، شایسته توجه ویژه است. زیرا علل، آثار، واکنش ها و درس های آن بیشترین کاربرد را در سیستم مالی فعلی دارد.

 

تضعیف استانداردهای وام دهی

این بحران نتیجه یک سلسله رویدادها بود که هر کدام محرک خود را داشتند و با فروپاشی نزدیک سیستم بانکی به اوج خود رسیدند. استدلال شده است که بذر بحران در دهه 1970 با قانون توسعه جامعه کاشته شد. بر اساس آن بانک ها نیازهای اعتباری خود را برای مصرف کنندگان با درآمد کمتر از بین بردند. همینطور بازاری برای وام های مسکن فوق العاده ایجاد کردند.

میزان بدهی وام مسکن فوق العاده  که توسط "فردی مک" و "فانی مای" تضمین شده بود، در اوایل دهه 2000 زمانی ادامه یافت که هیئت مدیره فدرال رزرو شروع به کاهش شدید نرخ بهره کرد تا از رکود جلوگیری شود. ترکیبی از نیازهای اعتباری سست و پول ارزان باعث رونق مسکن شد. این موضوع باعث ایجاد گمانه زنی، افزایش قیمت مسکن و ایجاد حباب املاک شد.

 

ابزارهای مالی پیچیده

در همین حال، بانک های سرمایه گذاری، به دنبال سودهای آسان در پی ورشکستی دات کام و رکود اقتصادی 2001، (از محل وام مسکن خریداری شده در بازار ثانویه) ، تعهدات بدهی وثیقه (CDO) ایجاد کردند. از آنجا که وام های مسکن با وام مسکن اصلی همراه بود، راهی برای سرمایه گذاران برای درک خطرات مربوط به محصول وجود نداشت. وقتی بازار CDO ها داغ شد، بالاخره حباب مسکن که چندین سال در حال ساخت بود بالاخره ترکید. با کاهش قیمت مسکن، وام گیرندگان غیرعادی شروع به وام هایی کردند که ارزش بیشتری نسبت به خانه خود داشتند. همین موضوع باعث کاهش سریع قیمت ها شد.

 

شکست ها شروع می شوند، سرایت گسترش می یابد

هنگامی که سرمایه گذاران متوجه شدند CDO ها به دلیل بدهی سمی که نشان می دهند بی ارزش هستند، سعی کردند تعهدات خود را تخلیه کنند. با این حال، بازار CDO ها وجود نداشت. آبشار بعدی وام دهندگان باعث ایجاد سرایت نقدینگی شد که به سطوح بالای سیستم بانکی رسید. دو بانک سرمایه گذاری بزرگ، Lehman Brothers و Bear Stearns، با تحت فشار قرار گرفتن در معرض بدهی های فرعی سقوط کردند. بیش از 450 بانک در پنج سال  شکست خوردند. تعدادی از بانک های بزرگ در آستانه ورشکستگی بودند و با کمک مالی مالیات دهندگان نجات یافتند.

 

واکنش

دولت ایالات متحده با کاهش نرخ بهره به صفر، بازپرداخت وام های رهنی و بدهی های دولت و نجات برخی از موسسات مالی مشکل دار، به بحران مالی پاسخ داد. با نرخ های بسیار پایین، بازده اوراق قرضه در مقایسه با سهام بسیار کمتر برای سرمایه گذاران جذاب شد. واکنش دولت بازار سهام را درنوردید، که 10 سال صعود کرد و S&P 500 در آن مدت 250 درصد بازگشت کرد. بازار مسکن ایالات متحده در اکثر شهرهای بزرگ بهبود یافت.نرخ بیکاری هم با شروع استخدام و سرمایه گذاری بیشتر مشاغل کاهش یافت.

 

مقررات جدید

یکی از پیامدهای بزرگ این بحران تصویب قانون اصلاحات دود فرانک وال استریت و حمایت از حقوق مصرف کننده بود. اینها بخش بزرگی از قانون اصلاحات مالی است که توسط دولت اوباما در سال 2010 تصویب شد. محیط نظارتی، که هر نهاد نظارتی و همه مشاغل خدمات مالی را تحت تأثیر قرار داد. موارد قابل توجه  اینکه Dodd-Frank آثار زیر را داشت:

• تنظیم جامع تر بازارهای مالی، از جمله نظارت بیشتر بر مشتقات، که در مبادلات انجام شد.
• سازمانهای نظارتی، که متعدد و گاه مازاد بودند، ادغام شدند.
• یک نهاد جدید، شورای نظارت بر ثبات مالی، برای نظارت بر ریسک سیستماتیک ایجاد شد.
• حمایت های بیشتر سرمایه گذاران از جمله آژانس جدید حمایت از مصرف کننده (دفتر حمایت مالی مصرف کننده) و استانداردهای محصولات "وانیل ساده" معرفی شد.
• معرفی فرایندها و ابزارها (مانند تزریق پول نقد) به منظور از بین بردن موسسات مالی ناموفق است.
• اقدامات به منظور بهبود استانداردها، حسابداری و تنظیم آژانس های رتبه بندی اعتباری انجام شده است.

 

سوالات متداول بحران مالی

بحران مالی چیست؟

بحران مالی زمانی رخ می دهد که ارزش دارایی ها و دارایی های مالی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. در نتیجه، مشاغل در انجام تعهدات مالی خود دچار مشکل می شوند. همچنین موسسات مالی فاقد پول نقد یا دارایی های قابل تبدیل برای تأمین مالی پروژه ها و رفع نیازهای فوری هستند. سرمایه گذاران اعتماد خود را نسبت به ارزش دارایی های خود از دست می دهند و درآمد و دارایی های مصرف کنندگان به خطر می افتد. همچنین پرداخت بدهی هایشان را مشکل می کند.

چه چیزی باعث بحران مالی می شود؟

یک بحران مالی می تواند توسط عوامل زیادی ایجاد شود. با این حال، اغلب یک بحران مالی ناشی از ارزش بیش از حد دارایی ها، نقص های سیستمی و نظارتی و در نتیجه وحشت مصرف کنندگان است. مانند این که تعداد زیادی از مشتریان پس از اطلاع از مشکلات مالی موسسه، از بانک پول برداشت می کنند.

 

مراحل بحران مالی چگونه است؟

بحران مالی را می توان به سه مرحله تقسیم کرد که با شروع بحران آغاز می شود. سیستم های مالی شکست می خورند که عموماً ناشی از نقص سیستم و مقررات، سوء مدیریت نهادی در امور مالی و موارد دیگر است. مرحله بعدی شامل فروپاشی سیستم مالی است. در حالی که موسسات مالی، مشاغل و مصرف کنندگان قادر به انجام تعهدات خود نیستند. سرانجام، ارزش دارایی ها کاهش می یابد و سطح کلی بدهی افزایش می یابد.

علت بحران مالی سال 2008 چه بود؟

اگرچه این بحران به بسیاری از خرابی ها نسبت داده شد. اما عمدتاً به دلیل صدور وام های مسکن فرعی بود که اغلب در بازار ثانویه به سرمایه گذاران فروخته می شد. بدهی های بد به دلیل عدم پرداخت وام های رهنی فرعی افزایش یافت و سرمایه گذاران بازار ثانویه را دچار تردید کرد. شرکتهای سرمایه گذاری، شرکتهای بیمه و موسسات مالی که در اثر مشارکت در این وام های مسکن قربانی شده اند، به دلیل نزدیك شدن به ورشكستگی، به نجات دولت نیاز داشتند. این کمک های مالی بر بازار تأثیر منفی گذاشت و سهام را به شدت کاهش داد. بازارهای دیگر در واکنش به این موضوع، وحشت جهانی و بازار ناپایداری را ایجاد کردند.

 

بدترین بحران مالی تا به حال چه بوده است؟

بدیهی است که بدترین بحران مالی در 90 سال گذشته، بحران مالی جهانی 2008 بود، که باعث سقوط بازارهای سهام، نابودی موسسات مالی و سرگردان شدن مصرف کنندگان شد.