اوپک

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به گروهی متشکل از ۱۳ کشور عمده صادرکننده نفت خام در جهان اشاره دارد. اوپک در سال 1960 برای هماهنگ کردن سیاست های نفتی اعضای خود و ارائه کمک های فنی و اقتصادی به کشورهای عضو تأسیس شد. اوپک کارتلی است که هدف آن مدیریت عرضه نفت در تلاش برای تعیین قیمت نفت در بازار جهانی است. به منظور جلوگیری از نوساناتی که ممکن است بر اقتصاد کشورهای تولید کننده و خریدار تأثیر بگذارد.

کشورهای عضو اوپک عبارتند از ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا (پنج بنیانگذار)، به علاوه الجزایر، آنگولا، کنگو، گینه استوایی، گابن، لیبی، نیجریه، امارات متحده عربی.

کلمات کلیدی

• سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) کارتلی متشکل از 13 کشور عمده صادرکننده نفت جهان است.
• هدف اوپک تنظیم عرضه نفت به منظور تعیین قیمت در بازار جهانی است.
• ورود فناوری فرکینگ برای گاز طبیعی در ایالات متحده، توانایی اوپک برای کنترل بازار جهانی را کاهش داده است.
• این سازمان در سال 1960 توسط اعضای موسس آن ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا تأسیس شد.
• در حالی که اوپک تضمین می کند که عرضه ثابت نفت در بازار جهانی وجود دارد، اما به دلیل حفظ قدرت قابل توجه در صنعت، که به او اجازه می دهد قیمت ها را تا حد امکان بالا نگه دارد، مورد انتقاد قرار گرفته است.

شناخت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)

اوپک که خود را یک سازمان دائمی بین دولتی معرفی می کند، در سپتامبر 1960 در بغداد توسط اعضای موسس ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا ایجاد شد. مقر این سازمان در وین، اتریش، جایی که دبیرخانه اوپک، ارگان اجرایی، کارهای روزمره اوپک را انجام می دهد.

مدیر اجرایی اوپک، دبیرکل آن است. جلالتمآب محمد سانوسی بارکیندو از نیجریه در تاریخ 1 اوت 2016 برای یک دوره سه ساله به این سمت منصوب شد و برای مدت سه سال دیگر مجدداً در 2 ژوئیه 2019 انتخاب شد.

طبق اساسنامه، عضویت اوپک برای هر کشوری که صادرکننده قابل توجه نفت باشد و آرمان های این سازمان را به اشتراک بگذارد، آزاد است. پس از پنج عضو موسس، اوپک از سال 2019، 11 کشور عضو دیگر را اضافه کرد. فهرست کشورها به ترتیب پیوستن:

قطر (1961)
اندونزی (1962)
لیبی (1962)
امارات متحده عربی (1967)
الجزایر (1969)
نیجریه (1971)
اکوادور (1973)
گابن (1975)
آنگولا (2007)
گینه استوایی (2017)
کنگو (2018)

اکوادور در 1 ژانویه 2020 از این سازمان خارج شد. قطر در 1 ژانویه 2019 به عضویت خود پایان داد و اندونزی عضویت خود را در 30 نوامبر 2016 به حالت تعلیق درآورد، بنابراین از سال 2020 این سازمان از 13 کشور تشکیل شده است.

قابل ذکر است که برخی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان، از جمله روسیه، چین و ایالات متحده، اعضای اوپک نیستند و همین امر آنها را در دنبال کردن اهداف خود آزاد گذاشته است.

ماموریت اوپک

به گفته وب سایت اوپک، ماموریت این گروه "هماهنگی و یکسان سازی سیاست های نفتی کشورهای عضو و تضمین ثبات بازارهای نفت به منظور تامین یک عرضه کارآمد، اقتصادی و منظم نفت برای مصرف کنندگان و درآمد پایدار برای تامین کنندگان و تولیدکنندگان و بازگشت سرمایه عادلانه برای کسانی که در صنعت نفت سرمایه گذاری می کنند.

این سازمان متعهد به یافتن راه هایی برای اطمینان از تثبیت قیمت نفت در بازار بین المللی بدون هیچ گونه نوسانات عمده است. انجام این کار به حفظ منافع کشورهای عضو کمک می کند و در عین حال تضمین می کند که آنها جریان منظم درآمدی از عرضه بی وقفه نفت خام به سایر کشورها دریافت می کنند.

اوپک کشورهای موسس را به عنوان اعضای کامل به رسمیت می شناسد. هر کشوری که مایل به عضویت باشد و درخواست آن توسط سازمان پذیرفته شود نیز عضو کامل محسوب می شود. این کشورها باید صادرات نفت خام قابل توجهی داشته باشند. عضویت اوپک تنها پس از دریافت رای از حداقل سه چهارم اعضای اصلی آن اعطا می شود. عضویت های وابسته نیز تحت شرایط خاصی به کشورها اعطا می شود.

ملاحظات ویژه

قیمت نفت و نقش اوپک در بازار بین المللی نفت به عوامل مختلفی بستگی دارد. ظهور فناوری جدید، به ویژه فرکینگ در ایالات متحده، تأثیر عمده ای بر قیمت نفت در سراسر جهان داشته و تأثیر اوپک را بر بازارها کاهش داده است. در نتیجه، تولید جهانی نفت افزایش یافت و قیمت ها به میزان قابل توجهی کاهش یافت و اوپک را در موقعیت حساسی قرار داد.

اوپک تصمیم گرفت از اواسط سال 2016 سطح تولید بالا و در نتیجه قیمت های پایین را حفظ کند تا تولیدکنندگان با هزینه بالاتر را از بازار خارج کند و دوباره سهم بازار را به دست آورد. با این حال، از ژانویه 2019، اوپک تولید خود را به مدت 6 ماه به میزان 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش داد، زیرا این نگرانی وجود داشت که کند شدن رشد اقتصادی باعث مازاد عرضه خواهد شد و توافق را برای 9 ماه دیگر در جولای 2019 تمدید کرد.

کاهش تقاضای نفت در بحران جهانی

تقاضا برای نفت در طولبحران جهانی که در سال 2020 آغاز شد کاهش یافت. تولیدکنندگان عرضه زیادی داشتند و جایی برای ذخیره آن نداشتند، زیرا جهان با قرنطینه، کاهش تقاضا را تجربه کرد. این امر به همراه جنگ قیمتی بین روسیه و عربستان سعودی به کاهش قیمت نفت منجر شد. در نتیجه، این سازمان تصمیم گرفت تولید خود را به میزان 9.7 میلیون بشکه در روز بین ماه های می و جون 2020 کاهش دهد. قیمت نفت همچنان با نوسانات مواجه شد و اوپک را به تعدیل سطح تولید به 7.2 میلیون بشکه در روز از ژانویه 2021 سوق داد.

اوپک با چالش های قابل توجهی در زمینه نوآوری و فناوری جدید و سبز مواجه است. قیمت بالای نفت باعث شده است که برخی از کشورهای واردکننده نفت به منابع انرژی غیرمتعارف و پاک‌تر نگاه کنند. این جایگزین‌ها، مانند تولید شیل به عنوان منبع انرژی جایگزین، و خودروهای هیبریدی و الکتریکی که وابستگی به فرآورده‌های نفتی را کاهش می‌دهند، همچنان سازمان را تحت فشار قرار می‌دهند.

مزایا و معایب اوپک

وجود اوپک که در صنعت نفت خام فعالیت می کند چندین مزیت دارد. اول، همکاری بین کشورهای عضو را ترویج می‌کند و به آنها کمک می‌کند تا درجاتی از خصومت‌های سیاسی دست یابند. و از آنجایی که هدف اصلی سازمان تثبیت تولید و قیمت نفت است، می‌تواند بر تولید سایر کشورها تأثیر بگذارد.

نفوذ اوپک بر بازار به طور گسترده مورد انتقاد قرار گرفته است. از آنجایی که کشورهای عضو آن اکثریت قریب به اتفاق ذخایر نفت خام را در اختیار دارند (79.4٪، طبق وب سایت اوپک)، این سازمان قدرت قابل توجهی در این بازارها دارد. اعضای اوپک به عنوان یک کارتل، انگیزه قوی برای بالا نگه داشتن حد الامکان قیمت نفت در عین حفظ سهم خود در بازار جهانی دارند.

سوالات متداول اوپک

اوپک دقیقا چه می کند؟

اوپک سیاست های مربوط به تولید نفت را که شامل کشورهای عضو می شود، هماهنگ و یکپارچه می کند. این بازار نوید یک بازار نفت باثبات را می دهد که منابع نفتی را هم کارآمد و هم اقتصادی ارائه می دهد.

اهداف اصلی اوپک چیست؟

هدف اصلی اوپک حفظ قیمت نفت در سطح سودآور برای اعضای خود و در عین حال تا حد امکان رهایی بازار  از محدودیت ها است. این سازمان تضمین می‌کند که اعضایش جریان ثابتی از درآمد را از عرضه بی‌وقفه نفت دریافت می‌کنند.

چه کشورهایی در اوپک حضور دارند؟

اوپک متشکل از 13 کشور عضو است. پنج عضو مؤسس عبارتند از ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا، در حالی که سایر اعضای اصلی شامل الجزایر، آنگولا، کنگو، گینه استوایی، گابن، لیبی، نیجریه و امارات متحده عربی هستند.

آیا آمریکا بخشی از اوپک است؟

ایالات متحده بخشی از اوپک نیست. این بدان معناست که کشور بدون دخالت سازمان بر تولید و عرضه خود کنترل دارد.

چه کشورهایی اوپک را ترک کردند؟

کشورهایی که اوپک را ترک کردند عبارتند از اکوادور که در سال 2020 از این سازمان خارج شد، قطر که در سال 2019 به عضویت خود پایان داد و اندونزی که در سال 2016 عضویت خود را به حالت تعلیق درآورد.

حرف آخر

اوپک سازمانی است که تولید،عرضه و قیمت نفت را در بازار جهانی کنترل می کند. این گروه در سال 1960 تاسیس شد و از 13 شرکت مختلف تولید کننده نفت تشکیل شده است. نفوذ قابل توجهی در بازار دارد و اغلب به دلیل افزایش قیمت نفت به نفع اعضای خود مورد انتقاد قرار می گیرد. اما از چالش ها، به ویژه تنش های ژئوپلیتیکی، عرضه بیش از حد و کاهش تقاضا، و پذیرش فناوری های جدید و سبز مصون نیست.